Najstarsze dzieje wsi Żbików
Wg „Materyały antropologiczno-archeologiczne i etno- graficzne”: Tomy 5-6 Akademia Umiejętności w Krakowie. Komisja Antropologiczna – 1901 str.41-42 czytamy: „W pobliżu we wsi Żbików (kościół starożytny) ma się wznosić resztka jakiegoś, niezmiernej długości wału, w którym jakoby wiele przedmiotów przedhistorycznych znajdowano, część tego wału znajdowała się w okolicach Pilaszkowa gdzie odkryto cmentarz ciał ciałopalnych.” W okresie formowania się państwa polskiego na tym terenie powstała zapewne osada chłopów książęcych, przekazana następnie przez księcia biskupowi poznańskiemu. Pierwsze udokumentowane wiadomości o Żbikowie pochodzą z XIII w. W okresie tym zaczyna się zagęszczać sieć parafialna, jedynie przez kościoły w ośrodkach grodowych. Żbików w przywileju immunitetowym księcia Bolesława pochodzącym z 1297 r. wymieniony, jako własność biskupów poznańskich. Do połowy XIII wieku przewodnia rola administracji kościelnej tej części Mazowsza przypadła prawdopodobnie prepozytowi w Grodżcu (Grójcu). W celu usprawnienia administracji kościelnej tego obszaru, w połowie XIII wieku wprowadzony został urząd archidiakona czerskiego, wymieniony w dokumentach z 1252 r. Archidiakon otrzymał, jako uposażenie dużą wieś Rokitno k/ Błonia, prawdopodobnie z nadania biskupiego. Natomiast uposażenie biskupstwa leżało na terenie kasztelanii sochaczewskiej i czerskiej, i było ujęte w przywileju ks. Konrada z roku 1231. Należy więc przyjąć, że do tego uposażenia należał Żbików. Według wykazu z 1297 r. biskup posiadał 11 wsi oraz siedlisko pod Czerskiem. W XIV-XV wieku trzy wsie z tego składu były ośrodkami parafialnymi, dobrze uposażonymi. Prawo patronatu tych kościołów należało do biskupów, zatem oni musieli być fundatorami kościołów. Do ośrodków tych należał Kozłów Biskupi n/ Bzurą pod Sochaczewem, Żbików niezbyt odległy od Jazdowa, Rokitna i Błonia oraz Wrociszew k/ Warki. Żbików wraz z przyległościami stanowił dość obszerną włość. W XIV wieku jego rola wyraźnie wzrosła. Wskazuje na to zamiana w 1326 r. biskupiej wsi Rękawica przy ujściu Pilicy na książęce Domaniewo, sąsiadujące ze Żbikowem. Erygowanie parafii Żbikowskiej w 1236 roku wskazuje, że już w XIII wieku mógł powstać w pobliżu kościoła nieduży dwór biskupi. Jest pewne, że dwór biskupi istniał w XIV wieku. W 1374 r. umarł w nim biskup Jan z rodu Doliwów. Wg dokumentów z 1468 r. parafia w Żbikowie została erygowana w 1236 r., czyli za rządów biskupa Pawła (1211-1242). Jego pobyt na Mazowszu został poświadczony w 1238 r. przez dokument stwierdzający konsekrację kościoła w Służewie i nadający biskupowi dziesięciny z tej wsi. Nie powinna zatem budzić wątpliwości data fundacji kościoła Żbikowskiego, tym bardziej, że jest ona zgodna z fundacją kościoła w Borzęcinie (po roku 1240).

W ROKU PAŃSKIM 1377- ZOSTAŁ WYMIENIONY PIERWSZY PLEBAN ŻBIKOWSKI
Dokument wystawiony w Rawie dn. 14 kwietnia 1377 r.
W dokumencie tym Siemowit IV zezwala Świętosławowi Rzeczywie herbu Ogon na odbywanie targu niedzielnego i dwóch jarmarków w Magnuszewie. W dyplomie tym, na końcu tekstu, wystąpił podkanclerzy Marcin w następującej formule: per manus domini Martini, curie nostre vicecancellarii, plebani Zbiikoviensis et prebendarii Grodensis. Formuła per manus domini wskazuje, że redaktorem tego dokumentu był podkanclerzy książęcy Marcin, pełniący również godność plebana w Żbikowie i prebendarza w Grójcu. (1376): KDP 1, nr 135

W ROKU PAŃSKIM 1402 – W ŻBIKOWIE bp Wojciech Jastrzębiec 1399–1412
„7 VII 1402 występują w otoczeniu biskupa w Żbikowie przyszli prałaci kolegiaccy, mianowani już przez księcia i Ścibora, tylko w swym dotychczasowym charakterze plebanów Warszawy i Tarczyna. Dopiero po uzgodnieniu spraw uposażeniowych doszła do skutku kanoniczna erekcja kolegiaty św. Jana mocą aktu ordynariusza i kapituły poznańskiej.”

W ROKU PAŃSKIM 1450
Bp Poznański Jędrzej (Andrzej) z Bnina w roku 1450 nałożył na duchowieństwo obowiązek płacenia daniny, którą przeznaczył m.in. na odnowienie katedry w Poznaniu oraz budowę nowych kościołów (m.in. w Dolińsku, Żbikowie, Borku Wielkopolskim). Długosz omawiając działalność biskupa Andrzeja pisze, że wzniósł on własnym kosztem cały szereg kościołów, jak w Dolsku, Kozłowie, Bninie, Krobi, Żbikowie, i Śmiglu; w Poznaniu kościół N.P. Marji i pałac biskupi, a w Krobi zamek. Familiam Łodziarum magnarum opum haud avare cupidiam, sed in egentes miserosque benignam; non ambitiosam, consanti in Reges fide, et a senditonibus semper alienam. Pobożność ich poznać w Grodzisku, Rawiczu, Łosakowicach, Końskowoli, Radlinie, Rokitnicy, Miejskiej Górce, Opocznie. Biskupa Jędrzeja z Bnina można było spotkać często w Żbikowie i Wrociszewie na Mazowszu, którego część – archidiakonat warszawski, wchodziła w skład diecezji poznańskiej.

W ROKU PAŃSKIM 1468
„Nieznany dzisiaj oryginał dokumentu powyższego oblatowany został dnia 20 czerwca 1468 roku w dworze biskupów poznańskich w Żbikowie pod Warszawą do akt biskupa Andrzeja Bnińskiego w toku sporu plebana służewskiego ks. Macieja Kopańskiego, kanonika warszawskiego, z dziedzicami Służewa – Ziemakiem i synem jego Gotardzem – o dziesięcinę.”

W ROKU PAŃSKIM 1478
„Andrzej z Bnina, Andrzej Bniński (1396-1479), dwa lata przed swym zgonem, dalszą fundację mszalną za duszę swoją, zyskał na to dnia 30 VI 1477 zgodę kapituły i wystawił dotyczący przywilej erekcyjny dnia 14 VIII 1478 w Żbikowie. Założył altarię pod tytułem św. Andrzeja i św. Katarzyny”

W ROKU PAŃSKIM 1508
„Roku 1508 dnia 3 marca w Żbikowie; 30 marca we Warszawie (sejm mazowiecki cfr. Tomiciana X 28. 99)” Acta Tomiciana; Epistole. Legationes. Responsa. Actiones. Res Geste; Serenissimi Principis Sigismundi, Ejus Nominis Primi, Regis Polonie, Magni Ducis Lithuanie, Russie, Prussie, Masovie Domini. Quarum Primus Hic Tomus Est str. 25

W ROKU PAŃSKIM 1560
„Kasper Piotrowski, pisarz podkanclerza kor. 1537 – 1544, kanonik warsz. 1550, kanonik gnieźnieński 1551, proboszcz w Żbikowie 1560, w Sochaczewie 1564, w Sannikach ekonom dóbr mazowieckich biskupa poznańskiego 1546 – 1558, rewizor królewszczyzny na Mazowszu (Gieysztorowa, Indeks, s.31).” „W Żbikowie w tym czasie były dwie altarie: jedna fundacji Wolskich, druga Pogroszewskich (Nowacki, s. 518)

W ROKU PAŃSKIM 1564- W dniu 16 listopada 1564 roku bp Adam Konarski na miejsce synodu warszawskiego wyznaczył Żbików, wówczas wieś biskupów poznańskich.
Pierwszym ze znanych synodów diecezji poznańskiej odbywanym w Warszawie, w kolegiacie św. Jana, był synod zwołany przez biskupa Andrzeja Bnińskiego w lutym 1444 roku. Był to tzw. synod cząstkowy, zwołany tylko dla potrzeb Archidiakonatu Warszawskiego. Podobnie biskup Jan Lubrański zwołał do Warszawy synod dla Archidiakonatu Warszawskiego na dzień 8 listopada 1511 roku. Synodowi temu przewodniczył archidiakon kolegiaty warszawskiej, bowiem na życzenie króla Lubrański miał być w tym czasie w Poznaniu. Także w lutym 1547 roku odbył się w kolegiacie św. Jana w Warszawie synod partykularny. Zaś 16 listopada 1564 roku, ze względu na zarazę panującą w Warszawie, biskup poznański Adam Konarski na miejsce synodu warszawskiego wyznaczył Żbików, wówczas wieś biskupów poznańskich. Odbyły się jeszcze dwa synody diecezji poznańskiej w kolegiacie warszawskiej. Pierwszy, zwołany został przez biskupa Andrzeja Szołdorskiego, w końcu sierpnia 1642 roku. Ostatni synod diecezji poznańskiej – zwołany przez biskupa Antoniego Szembeka – odbywał się w murach warszawskiej kolegiaty 27 i 28 lutego 1720 roku.

Ustawy synodalne biskupa Adama Konarskiego z 1564 roku zawierają 18 artykułów, których treścią są m.in. następujące kwestie: „Przygotowanie do nabożnego odprawienia Mszy świętej” (Confessio ante Missam devote dicenda), „Rozważne używanie słów przez proboszcza w posłudze przepowiadania Słowa Bożego” (Omni Verbi parocho in praedicatione divini cautissima solicitudine utendum), „Sakrament Eucharystii” (De Sacramento Eucharistiae), „O kulcie eucharystycznym” (De veneratione Sacrosanctae Eucharistiae). Statuty te kilkakrotnie powołują się na uchwały trydenckie.

W roku 1580 Gen. Nicolaus Grzibowski succamerarius – podkomorzy warszawski, dzierżawił wsi duchowne Żbików, Żdziary, Bąki, Tworki, Domaniewo i Biskupice, w warszawskiem, (M. 108 f. 208 i Paw.). Wg Pawiński: Żródła dziejowe t. 16, Str. 279-281 w 1580 do parafii Żbikowskiej należały wsie: 1.Żbików, 2.Zdzary (dzisiejszy Piastów) 3.Bąki, 4.Popowa (Popówek), 5.Gąsino, 6.Wieska Pogroszewska, 7.Wola Sękowa (Wolskie), 8.Białe, 9.Czajki Maior Korab (Czajki dziś nieznana w r. 1580 istniały: „Czajki major Korab, Czajki minor i Czajki Kobyłka)” 10.Tworków (Tworki), 11.Konotopa, 12.Domaniewo, 13.Pogroszewo Mair, 14.Koprki, 15.Sokołki, 16.Duchnice, 17.Ołtarzewo, 18.Bronisze, 19.Gołombki, 20.Swabi Bozeje (Szamoty), 21.Czechowice. Na prawym dopływie rzeczki Mrowy dzisiaj Utraty w rejonie kościoła znajdował się młyn wodny. Wzmiankowany Jan Słowik młynarz płacił od 1 koła młyńskiego.

Podług wizyty uczonego biskupa poznańskiego, Wawrzyńca Goślickiego, dokonanej 1603 roku, w Żbikowie należącym do dekanatu błońskiego; rektor pobierał dziesięciny ze wsi Czechowice i Gołąbki”

W 1603 r. Kościół był w złym stanie i wymagał kolejnego remontu. We wszystkich następnych fazach rozbudowy kościół był niewątpliwie orientowany, czyli skierowany prezbiterium ku wschodowi (w kierunku grobu Chrystusa), zlokalizowany na obecnym wzgórzu kościelnym.

„W lipcu 1768 straszna chmur gwałtowność wyrzuciła razem pioruny, jeden także w Żbikach kościelną wieżę zwalił i dach na dworze, w którym natenczas znajdował się jego mość książę Młodziejowski, kanclerz koronny, jako w dobrach swoich.” W 1777 r. miała miejsce wizytacja generalna kościoła parafialnego w Żbikowie przez Onufrego Kajetana Szembeka, kanonika i koadiutora archidiakonatu warszawskiego, wizytatora generalnego.

Od roku 1604 – 1697 brak jest informacji źródeł dotyczących parafii i kościoła Żbikowskiego. W tym czaso okresie miały miejsce następujące wydarzenia historyczne:
I wojna północna (1563-1570) II wojna północna toczyła się w latach 1655-1660 pomiędzy Szwecją sprzymierzoną przejściowo z Brandenburgią, Siedmiogrodem i magnatem litewskim Januszem Radziwiłłem, a Polską (potop szwedzki) oraz później także Austrią, Danią, Holandią i Brandenburgią. W okresie tej wojny przeciwko Szwecji przez pewien czas występowała także Rosja, atakując bez powodzenia szwedzkie Inflanty. „Potop szwedzki”, i postępujące za nimi zarazy dopełniły dzieła zniszczenia. Na domiar złego w roku 1666 wybucha Wojna domowa pomiędzy Jerzym Sebastianem Lubomirskim- marszałkiem wielkim i hetmanem koronnym popieranym przez masy szlachty przywiązanej do „Złotej Wolności” a Janem Kazimierzem zakończona traktatem Łęgońskim w dn. 31 lipca 1666 r. Za panowanie Jana Sobieskiego 1674 -1696 r. nie znajdujemy jeszcze informacji o parafii Żbikowskiej. Dopiero w roku 1697 jest wymieniony ks. Ewertowski Jakób (1697-1711), ks. Kołpaczyński Tomasz (1711-1721) którzy otwierają poczet proboszczów parafii żbikowskiej.

W roku 1722 ks. Knapisz Józef otrzymuje Ingres na probostwo do parafii żbikowskiej:
„Pod najszczęśliwszymi auspicjami i wielebnego Piotra z Czekarzewic Tarło- biskupa poznańskiego, wprowadzony został do kościoła w Żbikowie, czcigodny Józef Knapisz, przez znakomitego i nader czcigodnego Mikołaja Leśniewskiego- kanonika regularnego, dziekana i prepozyta błońskiego. (Album 750 lecie str. 56)

Wg Spisu inwentarza kościoła żbikowskiego z roku 1736 -za czasów przez proboszcza Antoniego Melonkowicza (1731-1741) sporządzony przez ówczesnego Dziekana Adama Pierzyńskiego podpisany. „In Visitatione Decanali An. D.1736 die 23 Januarij” Nic nie znalazłem ani nie przejąłem od swoich poprzedników. Przedstawiam ten inwentarz zgodnie z moim sumieniem. Parafia wg opisu została założona (erygowana) w roku 1236. Kościół pozostawał przez wiele lat w upadku, bez dachu. Jaśnie oświeceni najwielebniejsi Biskupi poznańscy Krzysztof Szembek, Bartłomiej Tarło, obdarzeni łaską miłości do Boga odrestaurowali znaczną część kościoła. Mianowicie Rudolf Bartłomiej Tarło wzniósł cały dach wraz ze wszystkimi rekwizytami, wzmocnił mury (rzeźby murowane), przygotował nowe okna (otwory), obiecał wiele temu kościołowi i prosił o modlitwę aby dłużej żyć i obietnice spełnić. Zaś Jaśnie oświecony i przewielebny Krzysztof Szembek odnowił (całkowicie odbudował), podniebienie z tarcic y podłogę – (sufit i podłogę z drewna). Ja całkowicie niegodny, ten kościół po dobrowolnej rezygnacji czcigodnego Mateusza Szopskiego („Ructi”),wpierw na zlecenie, a potem przez prezentację dokonaną przez wielebnego Jana Joachima z Czekarzewic, specjalnie i szczególnie mocą władzy przesłanej z Rzymu do Urzędu Warszawskiego ustanowiony zostałem biskupem poznańskim. Po moim ostatnim szczęśliwym ingresie, z Bożą pomocą oraz za sprawą jaśnie oświeconego i wielebnego Antoniego Dobrowolskiego i jego małżonki Doroty ufundowany został wielki ołtarz. Do tego ołtarza wprowadzono mały obraz Matki Bożej w roku 1731, dzięki wyżej wymienionym dobrodziejom. Te i pozostałe rzeczy w mojej obecności przygotowane, zostały umieszczone w niniejszym piśmie z dołączonym dawnym inwentarzem, którego spis jest taki: „ – (po uporządkowaniu i skomasowaniu) Szaty i bielizna kościelna: siedem ornatów białych, cztery ornaty czerwone, sześć ornatów zielonych, cztery alby, siedem antepediów, cztery kapy do procesji i innych ceremonii, siedem welunów i „stary baldachim”. W dalszym ciągu inwentarz wymienia wiele bielizny kościelnej, takiej jak: komże dla ministrantów, a także „Umbraculum w złote szlaki z kwiatami na rogach z drzewem wyzłacanym y malowanym od IMCI Pani Dobrowolskiej dane”, dziesięć korporatorów i dwanaście puryfikatorów. Dalej inwentarz wymienia wiele przedmiotów dla sprawowania kultu, takich jak: dwa kielichy srebrne wyzłacane i trzeci stary, monstrancja i krzyż-srebrne pozłacane, dwie puszki srebrne i pozłacane, dwa srebrne anioły, dziesięc lichtarzy cynowych i dwie lampy blaszane, miednica mosiężna w chrzcielnicy, dwie ampułki cynowe, krucyfiksów trzy, dwie szafki do konserwacji kielichów i monstrancji oraz „Krzesło z poręczami iedno” Dwie tabliczki srebrne i dwie małe jako vota na obrazie N.P. Maryi, krzyżyk mały srebrny na tym obrazie” dwa yota informam cordy, w darze od J.P. Trocińskich dane” , ołtarz św.Antoniego nowy. I wreszcie „Dzwon na słupach niższych dwa, trzeci wielki na kościele któregom kazał przelać Roku 1732. Kosztuje złotych 800 pozytew reperowany przeze mnie „Dzwon Wielki Consecrowany przez J.W Przeora i X-dza Kobyliskiego Sufragana Kujawskiego, Nominata Kamienieckiego, Dziekana Warszawskiego – Anno 1735 Die Ima Ibris Honorem SS Andrea Apostoli Stanislai y M” Kościół posiadał dzwonnicę przy kościele na 4 słupach i średniej wielkości dwa dzwony, i trzeci dzwon wielki na wieży kościelnej i pozytyw – organy.

Staraniem ks. Szymona Alshutta proboszcza Żbikowskiego (1742-1750) w 1749 r. został wybudowany szpital dla ubogich i pomieszczenie dla organisty.

Następnymi proboszczami parafii byli: ks. Greching Jakób (1750-1752), ks. Jaroszewski Piotr (1753-1756), ks. Twardowski Walenty (1756-1758), ks. Gleczmański Augustyn (1758-1759), ks. Gerwais Piotr (1760-1762), ks. Suwatniski Jan (1763- 1767)

Wg zapisu w aktach Żbikowskich księdza Feliksa Dąbrowicza(1768-1784) czytamy:
„Rok Pański 1768, 5 Maja – odbyła się kongregacja dekanalna w kościele parafialnym żbikowskim. Uczestniczyło 14 kapłanów z dekanatu błońskiego (Błonie) Przewodniczył dziekan błoński Antonio Balthar Tarkowski, prepozyt brwinowski, nominat-proboszcz karczewski, delegowany proboszcz żbikowski” „Anno Domini 1769. Noya accessit reparatio Eulea Parochialis Zbikovien a to w ten dalszy sposób przez Jaśnie Wº Xsiędza Andrzeja Młodziejowskiego Biskupa Poznańskiego y Warszawskiego, kanclerza Wº koronnego. Po danym w przeszłym Roku wiązarku na kościele y pokryciu gątowym, dany jest sufit z tarcic dobrze podbity malowany. Dla bezpieczeństwa aby prędko nie zamiękało, osobliwie dla Zmietania Sniegu podczas Zimi dany iest pułap z tarcic na zakładkę na belkach kładziony y dobrze przybity. Posadzka na belkach ułożona w tafle pięciu łokciowe dobrze ułożone y przybita. Okna nowym fasunem wszystkie pod linią inaczej wybite y murowane na nowo. Dotychże okien Rami z futerałami nowe y nowym szkłem zasadzone, dobrze w ołów wprawione, wprawiane wszystkie dekowo. Cały kościół wewnątrz de nowo tynkowany po kilka razy, z naprawą tynku odpadłego. Drzwi Noyiter tak wielkie iak y Boczne nasasno nowy wybite y murowane. Do tych że, Drzwi Nowe szaflowe gwoździami nabiiane z zawiasami potoroynemi w dwoiste składanie się z zamknięciem dobrze przybite y ufasowane. Gzyms nowy dokoła podniebienia szaro malowany dobrze przybity. Chur z futrowanemi Zchodamy z Zamknięciem malowany. Jasne drobniejsze szcizy iako to drzwi do Zakrystyi procter Conrada Jahny Xsięży sukcesora moich za własne moie pieniądze z futerałem Zamkiem Francuskim y kluczem Możnemi Zawiasami dla bezpieczeństwa wystawiłem, tudziesz posadzkę w Zakrystyi własnym kosztem y podbielenie wytrynkowanie okna nowego wprawienie. Z Baptidsterio gradusów wystawione, Cysterna Noviter wymurowana z zamknięciem przy Chrzcielnicy, Jtem dla wody do Chrztu Sº konserwowania, ponieważ niezastałem tylko Miednice sprawiłem Wazę przystoyną Nową Cynowaną z przegrodzeniem y tedką per modud łyszkę do Chrzczenia wygodną, to wszystko ważyło Funtów Cyny 18. Do Choru zamknięcia drzwi nowe z zawiasami y zamknieńcia tudziesz sak do skarbcu iako od Baptiserium Zamknięcia Francuskie Nowe proprio Sumptu sprawiłem. Przed wielkimi drzwiami Gzyms nowo tynkowany y wysadzony przy ugodzie z malarzem moim sumptem wystawiony. Schody do Ambony. Nowe Gradusy do Wielkiego Ołtarza y przed dwoma małemi poprawione- do tego wszystkiego dołożyłem się proprio sumptu” W roku 1770„Zakupiłem Ich MXX Piarów Puł Ołtarza Wielkiego y dwa Całe poboczne, gdzie teraz iest w Żbikowie Oltarz Wielki przyozdobiony. Ołtarz Cały P Jezusa Ukrzyżowanego, Ołtarz św. Rocha Za które dałem własnych pieniędzy 18 dico Czerw zł. osiemnaście. Stolarzowi od przestawienia Zł Polskich 50 Nierachując jedzenia y sprowadzenia. W roku 1771 „Do ołtarza S Rocha Obraz tego S Zakupili z Gołąbek W. Państwo Popławscy za który zapłacili 11 Dico Czerw ZŁP. jedenaście Ciż W. Państwo Popławscy ornat nowy Jednostajny Biały w Srebrne kwiaty ad omnibus regnisitai dali. Jako kapę bogatą y takiegoż koloru Antipedium do S Rocha” W roku pańskim 1780, 3 listopada w kościele parafialnym Żbikowskim odbyła się kongregacja dekanalna w której uczestniczyło 18 kapłanów. Przewodniczył August Alberanek- proboszcz brwinowski.

W czasach ks. Franciszka Balewicza proboszcza Żbikowskiego (1785-1800) miały miejsce następujące wydarzenia: II rozbiór Polski – 1793 (Rosja, Prusy) „W tym czasie na terenie Żbikowa istniał w XVIII w drugi kościół drewniany pw św. Krzyża i takiż budynek szpitalny pod kierownictwem B-ci Bonifratrów, ufundowany przez Biskupa Młodziejowskiego. Kościółek ten stał od bardzo dawna w czasie zawieruchy wojennej w roku 1794 został spalony wraz zabudowaniami.” Dekretem Piusa VI z 1794 roku zgodnym z sugestią sejmu w Grodnie wyłączono archidiakonat warszawski z diecezji poznańskiej, ponieważ Poznań znalazł się po drugim rozbiorze w granicach Prus i oddano w jurysdykcję arcybiskupowi Gniezna do czasu erygowania nowej diecezji warszawskiej. III rozbiór Polski – 1795 (Rosja, Prusy, Austria) Na mocy deklaracji króla Prus Fryderyka Wilhelma II z dnia 28 VII 1796 r. o upaństwowieniu dóbr duchownych, starostw i królewskich pod pretekstem źle prowadzonej w nich gospodarki. Dobra biskupów poznańskich, Żbików i Tworki, przejęte zostały przez rząd pruski.

Ks. Ludwik Ziemiański (1820-1847), opisuje:
„Ad perpetuam rei memoriam – Xiądz Antoni Dabrowski niegdyś Koadiutor Kanonik Katedry Warszawskiej, dziś zaś Meroplitalny Archi- Diecezyi Warszawskiej zrezygnowawszy Probostwo Tarczyńskie, które otrzymał po Rezygnacji X Stefana Hołłowczyca naówczas Kanonika Katedralnego Warszawskiego, a dziś Arcy-Biskupa i Prymasa Królestwa Polskiego- rzeczone probostwo Tarczyńskie dzierżył przez lat ośm, obioł Probostwo Żbikowskie w roku 1800, po śmierci X. Mateusza Balewicza, a doznawszy w nim różnych Kolei, iakoto: Woyny w Roku 1806 z Prusakami i drugiej w Roku 1809 z Austryakami, niemniej wytrzymawszy dwa pożary, ieden w roku 1809 i drugi w Roku 1820- skołatany wiekiem zamyślił oddać się życiu spokoynemu- iakoż wytrzymawszy to Probostwo lat 20- i miesiąc ieden- przed Aktami Konsystorskimi w Warszawie podpisał rezygnacją Dnia 1 grudnia Roku 1820” W roku 1802 od parafii żbikowskiej należały wsie : Bąki, Bronisze, Czechowice, Duchnie, Gołąbki, Konotopa, Koprki, Ożarów, Ottarzew, Pogroszew, Pruszkowski Dwór, Szamoty, Tworki, Wolskie, Żbików, Zdźary, wsie w Kreyzie Błońskim: Gąsin, Granica, Helenów, Koszaiec, Granica, Helenów, Parzniewo i Moszna. „Wsie do Parafii Zbikowskiey należące, których przezwiska zaginęły – Czajki, Sokółki, Dziarzki, Krupki i Białki, iest Szlad ze z tych wsiów zrobiły Duchnice – a Bożeye iest domysł że do Szamot należa­ły”. Wsie Żdżary i Konotopa były własnością Seminarium Duchownego Św. Jana Chrzciciela w Warszawie i były od 1798 roku dzierżawione. Dnia 28 miesiąca września w czwartek roku 1809 w wieczór o godzinie siódmey w Plebani Zbikowskiej w stodołę uderzył piorun y spalił Spichlerz, dwie stodoły także spaliła się dziesięcina w snopie z sołectw i Gromady z wsi Ożarowa.” W roku 1847 zapisał:”Ad perpetuam rei memoriam. Dobra Żbików, Domaniew, Tworki, Bąki i Biskupice należały do roku 1794 do Biskupstwa Poznań­skiego. Żbików dawniey był Stolicą Biskupstwa Poznańskiego letnią. Za Pruskiego Rządu odebrane zostały te Dobra na skarb i były w posiadaniu Rządowym. S° Jana Roku 1828, Rząd zamienił się z Xiężną Sąpieżyną na Dobra Szydłowieckie w Woiewodztwie Sądomirskim leżące. Xiężną Sapieżyna niedługo te Dobra trzymała – po Roku 1831 Rewolucyinym cząstkowo rozprzedała. Dobra Ożarow-Borzęcin, Koczargi i Woycieszyn sprzedała Panu Alexandrowi Pruszakowi. Żbików sprzedała Panu Andrzejowi Gąsiewskiemu Obywatelowi Warszawskiemu. Tworki i Bąki sprzedała Panu Janowi Kryńskiemu Possessorowi wsiów Konotopa i Zdźary. Domaniew dostał od Rządu niewiem iakim sposobem Jenerał Sztabu Toliński, po śmierci Jenerała – Jenerałowa Tolińska sprzedała Panu Tadeuszowi Chrzanowskiemu – a Chrzanowski w Roku 1840 w Miesiącu Wrześniu sprzedał Panu Janowi Zelazowskiemu. Wieś Domaniew należąca do Gminy Żbików, w Roku 1841 w Miesiącu Czerwcu została odłączona od teyże Gminy i nosi teraz nazwę Gmina Domaniew”.Dalej karta: „Ad perpetuam rei memoriam- Wieś Żbików dawniey do Biskupstwa Poznańskiego należąca od Roku 1796 do Roku 1828 była w Ręku Rządowym – potym ie nabyła przez zamian za Szydłowieckie Dobra Xiężną Anna z Zamoyskich Sapieżyna ten Żbików w Roku 1833 sprzedała Panu Andrzejowi Gąsiewskiemu – Pan Gąsiewski odprzedał Panu Wiktorowi Romanowi, byłemu Pułkownikowi Szaserów Gwardyi czyli raczej zmieniał się znim -Pan Roman dał Mu Kamienicę przy Ulicy Elektoralnej a Pan Gąsiewski dał Żbików i to się stało w Miesiącu Wrześniu Roku 1837. – W Roku zaś 1842 w Miesiącu Lipcu Pan Pułkownik Roman sprzedał Żbików Panu Jakubowi Lewińskiemu Jenerałowi byłych Wojsk Polskich za Sumę Zł. Pol. 100.000. Pan J. Lewiński sprzedał w Roku 1843 Miesiącu Wrześniu tenże Żbików Państwu Janowi i Annie z Kozmiańskich Duczyńskim.- Ci Dziedzice pomarli w Warszawie, Pani Duczyńska umarła w dniu 28 Lutego 1847 r. a Pan Duczyński umarł w dniu 9 Marca Roku 1847. Byli Oboje Religij Greckiey i są pochowani w grobie famililnym na Cmentarzu Ewangelickim „.W 1833 r. wg wykazu wsi płacących dziesięciny do parafii należały: 1.Wolskie, 2.Pogroszewo, 3.Koprki, 4.Ołtarzew, 5.Bronisze, 6.Szamoty, 7.Czechowice, 8.Gołabki, 9.Żdzary, 10.Konotopa, 11.Duchnice, 12.Gąsin, 13. Michałowice, 14.Podolszyna, 15.Koszajec- koloniści, 16.Gromada Saniżewsie, 17.Dwór Pruszkowski, 19.Sołectwo Janczewskiego. Wg Spisu inwentarza zdziełany w Roku 1833 znajduje się w Archiwum Dozoru Miejscowego, zawiera wyszczególnienie trzech pól, które wg Erekcji z roku 1788 w ogóle wynoszą z łąkami, siedliskiem, wygrodami i Poświętnem włók chełmskich sześć, morgów 13 trzynaście i prętów dwieście osiem kwadratowych. „Andrzej Gąsiewski Kolektor Kościoła Żbikowskiego i Dziedzic Wsi Żbikowo, uskutecznił zamianę gruntów Plebańskich na Dworskie, po której zamianie grunt Plebański nie miał stracić na obszerności, lecz zyskał na lepszości Ról i zbliżeniu się do Plebanii- tak więc grunta wszelkie z łąkami wg dzisiejszego stanu ograniczają się w jednym okręgu.” „W Miesiącu Czerwcu 1841 Roku od Gminy Zbikow i składają osobną Gminę pod nazwa Gmina Tworki – Dziedzicem tych wsiów jest Jan Kryński”. „Roku 1842 z dnia 3 na 4 grudnia świętokradcy gwałtownie wdarli się do Kościoła Żbikowskiego odbiwszy Skarbonę Bracką i Camborium, zostali spłoszeni przez służących Plebańskich. Zdołali tylko ukraść Lichtarz Cynowy sprawiony przez Panią Stefanię Chrzanowską w tymże Roku w miesiącu Lipcu Patynę od Chorych miedzianą pozłacaną i Poduszkę od Mszału z pokrycia odarli i na drodze rzucili”

Od roku 1848- proboszczem parafii Żbików był ks. Słupecki Stefan (1848-1864). W krótkim zdaniu zapisał: W roku 1848 po śmierci P. Duczyńskich w drodze działów nabyła Żbików W. Anna z Duczyńiskich Grabówka wraz ze swym Mężem W. Stefanem Grabowskim”. Sprawował ten urząd do czasu upadku powstania styczniowego, w 1864 –(w dn. 1 listopada 1863 r. na terenie Puszkowa miała miejsce potyczka powstańcza)

W latach 1865-1900 proboszczem parafii żbików był ks. Zarzecki Franciszek.
„W roku 1864 na Jesieni Żbików od Szymanowskich, którzy kupili tę wieś od Grabowskich, kupił P. Benon Trawiński z swą małżonką Józefą z Malczewskich z Poznańskiego. W roku 1865 fundusze Probostwa Zbikowskiego z gruntami zabrał Rząd Rosyjski a w zamian przeznaczył płacy rocznie Zł.P. 2000 i pozostało sześć mórg ziemi razem z ogrodem. Grunta tegoż roku puścił w trzechletnią dzierżawę P. Benonowi Trawińskiemu rocznie za Rsr 330, czyli Zł. p. 2200. W roku 1868 na publicznej licytacyi w Rządzie Gubernialnym w Warszawie Benon Trawiński wspólnie z Chłopami Bartłomiejem Kiliańskim Józefem Makowskim i Piotrem Perz gospodarzami ze Żbikowa kupił grónta Probostwa Zbikowskiego po pół dziesięta tysiąca Złotych polskich za Włókę z wypłatą amortyzacyjną. Z tych podług umowy uczynionej w domu przed licytacyą zaraz po kupnie grunt przyległy po drogę Duchnicką od traktu Warszawskiego i granicy Duchnickiej i łąkę ku Pruszkowowi zwaną Stawem, każdy w równej ilości otrzymali powyżsi Chłopi płacąc odrazu za nie Trawińskiemu jako figurującemu w kupnie tegoż Probostwa na licytacyi, cztery zaś włóki zostały przy Trawińskim, z których w następnym roku włókę z drugiej strony drogi Duchnickiej sprzedał za dwadzieścia tysięcy Złotych polskich razem z Mendernią dworu Niemcom Frydrychowi i Angsowi. Ci każdy na swej połowie pobudowali się, a w roku 1875 sprzedawszy wynieśli się do Rossyi. Pozostałe trzy włóki ze stodołą i spichlerzem odebranemi Probostwu w 1870 roku sprzedał Niemcowi Ianowi Matajs po dwadzieścia dwa tysiące Złotych polskich. W końcu obdłużywszy się i cały Folwark Żbików zmarnował w 1875 roku rozprzedawszy częściowo Dwór z ogrodem i łąkami w około dworu w granicach: od południa Granicą Gąsina którą jest rzeka, – od Zachodu łąką z ogrodem Kowala Anto­niego Stawickiego i gościńcem do Warszawy, – od północy drogą przez wieś Żbików, – od wschodu ogrodem Woyciecha Marchlewiki i łąką Ogrodziarską Dominikowi Zielińskiemu z Warszawy za rubli srebrem 15.750, a grunta Chłopom i Niemcom. Inwentarz żywy i martwy rozprzedał różnym z zabudowaniami gospodarskiemi, sam zaś poszedł w służbę na Ukrainę do hr. Branickiego do Biało Cerkwi z której po przebyciu roku wydalony został i osiadł na bresku w Warszawie bez żadnego funduszu skazując żonę z czworgiem dzieci na litość obcych. Oto jaki przebieg i koniec majątku po Duchownego i osób z niego pożytkujących nieprawnie. I jak opowiadania świadczą i przekonanie z pamięcią sięgających lat aż do zupełnego upadku i rozdrobnienia tego Folwarku przekonywają, od czasu zaboru Biskupom czyli wydarcia Kościołowi tych Dóbr, żaden z posiadaczy ich nie wyszedł dobrze w doczesności, a cóż dopiero dzieje się z nimi w wiecz­ności.

Ze „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego” tom XIV str.751 dowiadujemy się, że w 1895 wieś Żdżary leżąca między Gołąbkami a Konotopą, należy do parafii Żbików i gminy Ożarów w powiecie Warszawskim.

Pod koniec XIX w. na początku XX w. zapadła decyzja o rozbiórce starego kościoła i budowie nowego kościoła decyzję tą podjął Ks. Szczucki Józef proboszcz parafii w latach 1901- 1912.

Z pamiątek starego kościoła zachowały się:
Obraz Chrystusa ukrzyżowanego ufundowanego w okresie zarazy przez biskupa Młodziejowskiego do ołtarza bocznego. Tło obrazu Chrystusa Ukrzyżowanego jest ciemne i smutne pozostawia widza w bezpośredniej bliskości z umęczonym, sponiewieranym, umierającym Chrystusem. Z lewej widzimy matkę Jezusa, Marię. Za Marią stoi Jan Ewangelista oddaje pełne współczucie, troskę i pomoc względem cierpiącej matki Zbawiciela. Po prawej stronie pod krzyżem Maria Magdalena, klęczy, rozpacza z powodu utraty swego Zbawiciela. Biskup Młodziejowski wyznaczył tematy kazań w okresie Wielkiego Postu w czasie panującej zarazy kazania opublikował ks. Zachariaszewicz. Następną pamiątka jest obraz św. Rocha malowany na płótnie, w drugiej połowie XIX w. (prawdopodobnie przez Wojciecha Gersona)wg zapisek ks. Dąbrowicza ołtarz św. Rocha istniał w 1770 r. Św. Roch opiekował się zarażonymi. W ołtarzu głównym przetrwały rzeźby apostoła św. Andrzeja, rzeźba św. Małgorzaty i rzeźby dwóch Aniołów Stróży. Kolejną zachowana pamiątka kościoła jest kamienne epitafium z piaskowca: „Stanisławowi Czekierskiemu we Wsi Pruszkowie dnia 15 września 1823 roku zmarłemu. Oycu, co rannę moie pielęgnował lata i pożyteczną ludziom wskazał drogę świata. Co przeszedłszy cnotliwą Ścieszkę życia śliską Przeniósł się w to ostatnie nas wszystkich siedlisko. Głaz ten, Syn wdzięczny, w dowód niezgasłej pamięci ze łzami święci Józef Czekierski.” Następnym zabytkiem jest Żeliwne epitafium proboszcza:
S:P: XIĄDZ LUDWIK ZIEMIAŃSKI PROBOSCZ PARAFII ZBIKOW KANONIK ŁĘCZYSKI URODZIŁ SIĘ R. 1789. PASTERZ PRZY TYMŻE KOŚCIELE OD LAT 33 UMARŁ D: 6 GRUDNIA 1847 R. PROSI O POBOŻNE WESTCHNIENIE.

Wśród innych bezcennych pamiątek zachowały się dokumenty parafialne składające się z 75 tomów książek zawierających akta stanu cywilnego, urodzonych, zaślubionych i zmarłych począwszy od 1697 br. Z których znaczna część do dnia dzisiejszego się zachowała. Fotografie i szkic dawnego kościoła.

HISTORIA KOŚCIOŁA PW. ŚW. KRZYŻA
Na terenie Żbikowa istniał w XVIII w drugi kościół drewniany pw. św. Krzyża i takiż budynek szpitalny pod kierownictwem B-ci Bonifratrów. Kościółek ten stał od bardzo dawna. W czasie zawieruchy wojennej w roku 1794 kościółek z zabudowaniami został spalony. Nie został odbudowany, a w miejscu kościoła znajdowała się kapliczka która wskazywała na miejsce drugiego kościoła i szpitala w Żbikowie. Wokół tego już nieistniejącego kościoła powstał Żbikowski cmentarz grzebalny. Pierwsza wzmianka o cmentarzu parafialnym pochodzi z roku 1743. Najstarsze zachowane groby: grób Ejchel Krauta, zmarłego 7 styczna 1829 r. Jana Moszczyńskiego, profesora, zmarłego w roku 1864, Romualda dr Lefeve, Coloncel du Regiment de la Gorek zmarłego w roku 1863. Żelazny pomnik Leokadii Trzaskoweskiej zmarłej w 1871. Grób pułkownika Jana Rowy, zmarłego w roku 1893, Grób Józefa Piaseckiego zmarłego w roku 1894, Grób Jana Czaki, zmarłego w roku 1896, Grób Heleny Rayzacher, zmarłej w roku 1897. Na cmentarzu Żbikowskim złożone są prochy dwóch długoletnich proboszczów parafii, a mianowicie: księdza Franciszka Zarzeckiego, zmarłego w roku 1910 oraz księdza Franciszka Dyżewskiego, zmarłego w 1953 r.

DWÓR BISKUPÓW
Na Mapie topograficznej Królestwa Polskiego K4S3. Jest wykazany dwór biskupów poznańskich istniejący jeszcze w 1832 r. Wg relacji ks. Zarzeckiego Franciszka 1865-1900. W roku 1868 z publicznej licytacji przeprowadzonej przez Rząd Gubernialny w Warszawie kupił dobra kościelne zabrane przez władze carskie. Przed wejściem głównym do dworu w trójkątnym zwieńczeniu fasady budynku, widnieje emblemat przypominający herb korab tylko zamiast wieży z blankami, jest zapalona świeca symbol chrześcijaństwa. Zamiast łodzi wieniec z liści laurowych przypominający łódź. Jest to prawdopodobnie herb bp Andrzeja Młodziejowskiego (Korab)
Wg dokumentu z dnia 20 czerwca 1468 r. wiadomo że pomiędzy rzeką Utratą a kościołem znajdował się dwór biskupów poznańskich w Żbikowie, z dok z dnia 7 VII 1402 r. wiadomo że w otoczeniu biskupa bp Wojciecha występują w Żbikowie przyszli prałaci kolegiaccy, mianowani już przez księcia i Ścibora. Jest pewne, że dwór biskupi istniał w XIV wieku- umarł w nim 14 lutego 1374 r. biskup Jan V z Lutogniewa herbu Doliwa. Wiadomo też, że wcześniej występujący w źródłach Jana z rodów Doliwów, w lipcu 1324 kapituła poznańska obrała go biskupem poznańskim. Erekcję tę zatwierdził Janisław – arcybiskup gnieźnieński, który dokonał święceń biskupich jesienią tego samego roku w Sochaczewie. Jan zaliczał się do zaufanych króla Władysława Łokietka. Za jego kadencji ufundowano kościół parafialny w Krerowie, dokonano komasacji posiadłości biskupich leżących zarówno w Wielkopolsce jak i na Mazowszu. Zapewne był w Żbikowie dokonując zamiany wsi, dokument (KDW nr 1067) wydany w Warszawie dnia 30 maj 1326 r. Rękawicy przy ujściu Pilicy na książęce Domaniewo, sąsiadujące ze Żbikowem. Był również obecny umarzając nieporozumienia o dziesięciny między archidiakonem czerskim, a plebanem rokitnickim „Dokument w archiwum konsystorskim w Poznaniu w roku. 1333.” A więc dwór biskupi musiał już istnieć w 1326 r. Przy dworze znajdował się zapewne dom dla służby i pomieszczenia gospodarcze, stajnia, powozownia, spichlerz, stodoły, park, na prawym dopływie rzeczki Mrowy dzisiaj Utraty w rejonie kościoła znajdował się młyn wodny wzmiankowany w 1580 r. Jan Słowik młynarz od 1 koła młyn. (Pawiński Mazowsze, 279)., szkoła.

SZKOŁA ELEMENTARNA
Oprócz czynności duszpasterskich, związanych z odprawianiem nabożeństw i udzielaniem sakramentów świętych, do zadania plebana należało prowadzenie szkoły parafialnej. Obowiązek ten nałożony został na wszystkie parafie przez Sobór Laterański IV W 1215 r. Pleban utrzymywał rektora szkoły, czyli nauczyciela, na którego było wyznaczone specjalne uposażenie. Do szkoły parafialnej uczęszczały dzieci z różnych stanów. Uczono w zależności od umiejętności nauczyciela: czytania, pisania, rachunków, śpiewu kościelnego, katechizmu. Istnienie szkoły parafialnej w Żbikowie potwierdza wizytacja przeprowadzona w 1603 r., o której czytamy: Józef Łukaszewicz Historya szkół w koronie i w wielkiem księstwie litewskiem od najdawniejszych czasów aż do roku 1794 Poznań, Nakładem księgarni Jana Konstantego Żupańskiego 1849 ,Tom 1 s. 459 „W roku 1603 „Liczba atoli szkółek elementarnych była aż do wojny szwedzkiej za panowania Jana Kazimierza daleko znaczniejsza, i jeżeli w każdej dyecezyi tyle ich było, co w archidiakonacie warszawskim dyecezyi poznańskiej, natenczas wyrównywała niemal liczbie parochii. W archidiakonacie tym podług wizyty uczonego biskupa poznańskiego, Wawrzyńca Goślickiego, dokonanej 1603 roku, było szkół elementarnych 125 w tym w Żbikowie należącym do dekanatu błońskiego; rektor pobierał dziesięciny ze wsi Czechowice i Gołąbki”

Żbików i okolice na starych mapach

Materiały zebrał: Tomasz Błażejewski